Zakres wiadomości i umiejętności oraz wykaz literatury
Na wszystkich etapach Konkursu obowiązuje określony dla każdego z nich zakres wiadomości i umiejętności zawarty w wymaganiach ogólnych i szczegółowych podstawy programowej z biologii dla III etapu edukacyjnego. Zagadnienia poszerzające treści podstawy programowej zawarte są w podanej literaturze i zostały wyodrębnione w wymaganiach dla każdego etapu Konkursu przez zapisanie ich kursywą.
Arkusze konkursowe zawierają różne typy zadań zamkniętych i zadania otwarte.
Na każdym etapie Konkursu obowiązuje znajomość metodyki przeprowadzania doświadczeń i obserwacji.
Wymagania w zakresie treści nauczania na poszczególnych etapach:
ETAP I (SZKOLNY)
1. Pierwiastki i związki chemiczne budujące organizmy.
2. Pozyskiwanie i wykorzystywanie energii na przykładzie procesu fotosyntezy, oddychania tlenowego i fermentacji.
3. Cechy odróżniające organizmy samożywne od cudzożywnych.
4. Budowa, funkcjonowanie i rozróżnianie komórek: roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej oraz grzybowej. Budowa i rola struktur komórkowych.
5. Wirusy jako bezkomórkowe formy życia.
6. Tkanki roślinne i zwierzęce.
7. Systematyka – zasady klasyfikacji, przegląd różnorodności organizmów oraz ich znaczenie. Rozpoznawanie rodzajów rodzimych roślin na podstawie ilustracji i ich cech charakterystycznych. Budowa i czynności życiowe grup zwierząt wymienionych w podstawie programowej dla III etapu edukacyjnego.
8. Budowa i funkcjonowanie organizmu roślinnego na przykładzie rośliny okrytozalążkowej. Porównanie roślin jednoliściennych i dwuliściennych. Cykl rozwojowy rośliny okrytozalążkowej. Budowa i funkcje organów roślin okrytozalążkowych. Regulatory wzrostu i rozwoju roślin. Ruchy roślin.
ETAP II (REJONOWY)
1. Treści etapu szkolnego.
2. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka:
– hierarchiczna budowa organizmu,
– budowa, rola i współdziałanie poszczególnych układów narządów: powłokowego, ruchu, pokarmowego, oddechowego, krążenia, odpornościowego, wydalniczego, nerwowego wraz z narządami zmysłów, hormonalnego i rozrodczego.
3. Higiena i czynniki wpływające na prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych narządów i układów.
4. Stan zdrowia i choroby. Choroby wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze. Zaburzenia w funkcjonowaniu układu hormonalnego.
ETAP III (WOJEWÓDZKI)
1. Treści etapu szkolnego i rejonowego.
2. Ekologia. Oddziaływania wewnątrzgatunkowe i międzygatunkowe. Cechy populacji. Obieg azotu w przyrodzie.
3. Genetyka. Cykl komórkowy. Przebieg oraz znaczenie mitozy i mejozy. Mutacje genowe i ich skutki. Mutacje chromosomowe i ich skutki. Choroby genetyczne człowieka i ich diagnozowanie.
4. Ewolucja życia na Ziemi. Źródła wiedzy o ewolucji.
5. Globalne i lokalne problemy środowiska.
6. Ochrona przyrody w Polsce i na świecie. Polskie parki narodowe i ich cechy charakterystyczne, w szczególności: symbole parków, położenie geograficzne, endemity, gatunki chronione.
LITERATURA
1. Aktualnie obowiązujące podręczniki szkolne do biologii w gimnazjum (kl. I-III) dopuszczone do użytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej.
2. Polska. Parki Narodowe. Praca zbiorowa. Wydawnictwo Sport i Turystyka – MUZA SA, Warszawa 2012.
3. Rostański K., Rostański K.M. Drzewa i krzewy. Wydawnictwo Kubajak, Krzeszowice 2003.
4. Solomon E.P., Berg L.R., Martin D.W., Biologia. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2016.